تاثیرات نقاشی بر هوش و خلاقیت کودکان

به گزارش خبر ، ثریا رایان در یادداشت ارسالی به پایگاه ارسالی به پایگاه خبری گزارش خبراورده است
نقاشی بازگویی و افرینش واقعیت ها و یا رویا ها با زبان تصویر و به نوعی هنر خود بیانی (Self-Expression) می باشد. نقاشی هنر ابراز عمیق احساسات انسان است که با کلمات نمی توان ان احساسات و عواطف را براحتی بیان کرد. این هنر قدرتمند، هنرمندان را قادر ساخته در طول زندگی بشر مفاهیم بسیاری را به انسانها منتقل و اموزش دهند. در حقیقت هنر نقاشی نوعی فرایند آفرینش است که طی آن هنرمند احساسات ، تخیلات و ایده‌های خود را به وسیله عناصر بصری بر روی سطح انتقال می‌دهد و در این راه از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف در جهت نیل به اهداف خود بهره می‌برد. مهمترین اثر نقاشی بر روی انسان ارامش ذهنی و روحی ان است . نقاشی هنر قدرتمندی است جهت پیدا کردن مشکلات و مسائلی که ممکن است ریشه در کودکی داشته باشد. نقاشی کمک می کند تا خود را بهتربشناسیم .

شاید بتوان گفت مهمترین ابزاری که کودکان برای بیان احساسات و انتقال پیام به والدین و اطرافیان خود استفاده می کنند نقاشی است. نقاشی در کودکان زبان بصری انان است. اغلب کودکان با نقاشی دنیای درونی خویش را آشکار می کنند و از طریق تصاویری که می کشند ما راهدایت می کنند تا به دنیای درونی آنها راه یابیم.همچنین نقاشی به کودکان کمک می کند تا از تنش رهایی یابند و ذهنی پویا داشته باشند. در حقیقت پویایی ذهن و بالا رفتن تمرکز در کودکان رابطه مستقیمی با نقاشی و خلاقیتشان دارد.

تأثیر نقاشی بر تقویت خلاقیت در کودکان

تقریبا درهمه ی افراد میزان متفاوتی از خلاقیت وجود دارد که نیازمند پرورش وتقویت است. خلاقیت یعنی توانایی دیدن به شیوه های متفاوت و شکستن مرزها برای خلق اثاری جدید. بنابراین بسیار مهم است دیدن با هدف و مشاهده صحیح به کودک اموزش داده شود بطوریکه کنجکاوی وی برانگیخته شود. سوالاتی که بعد از مشاهده صحیح برای کودک بوجود می اید و پژوهش و کنکاش وی برای حل و پاسخگویی سوالات، همگی راه هایی است که همواره ذهن کودک را پویا و زنده نگه می دارد.

مشاهده کودکان از محیط بیرونی را می‌توان به دو طریق هدایت کرد: ۱. مشاهده واقع‌گرایانه. ۲. مشاهده زیبایی‌شناسی، برای مثال : جلب نظر آن‌ها به رگه‌های زیبای چوب، بافت‌ در پوست درختان، چهره‌های نژادهای مختلف انسانی و غیره.

کودک باید امکان این را داشته باشد که راحت و از عمق وجودش به شیوه خودش انگونه که می خواهد با محیط اطرافش ارتباط برقرار کند. با پرورش قدرت خلاقه در کودک می‌توان مسیر زندگی او را به سمت موفقیت و پیشرفت هدایت کرد.

یکی از از راهکارهای تقویت خلافیت کودکان تقویت هوش تجسمی- فضایی (Visual Spatial intelligence)

است که ارتباط مستقیمی با توانایی درک درست از جهان به‌صورت بصری دارد.

هوش تصویری فضایی چیست؟(Visual Spatial intelligence)

این اصطلاح توسط هوارد گاردنر به عنوان یک ظرفیت محاسباتی انسانی تعریف شده است که توانایی یا مهارت ذهنی برای حل مشکلات مکانی و مربوط به جهت بابی ، تجسم اشیاء از زوایا و مکانهای مختلف ، تشخیص چهره ها با صحنه ها با توجه به جزئیات دقیق را تعریف می کند. این توانایی یک مهارت مغزی است که در افراد دارای نقص بینایی نیز دیده می‌شود. همان‌طور که توسط گاردنر تحقیق شده‌است، یک فرد نابینا می‌تواند اشکال را به روشی غیر بصری تشخیص دهد. استدلال فضایی فرد نابینا به آنها اجازه می‌دهد تا حساسیت‌های لمسی را به محاسبات ذهنی طول و تجسم فرم تبدیل کنند.

در حقیقت هوش تصویری فضایی مرتبط با حافظه ی تصویری و تجسم فضایی است و افرادی که هوش تصویری فضایی دارند می‌توانند اشکال و تصاویر سه‌بعدی را در ذهن تجسم کنند. انها بسیار ریز بین هستند ، مهارت‌های دیداری فوق‌العاده‌ای دارند و قادر به تشخیص اجسام در فضا هستند.

با اینکه این هوش بیشتر دربرداردهٔ توانایی‌های دیداری فرد است، اما توانایی تشخیص تصویر، تجسم آن در ذهن، شناسایی ابعاد آن و ارتباط دادن آن‌ها به یکدیگر همگی در هوش تصویری فضایی گنجانده شده‌اند.

از این هوش به عنوان توانایی تصویرسازی ذهنی هم یاد شده است. مثلا فرض کنید یک طبیعت‌گرد در جنگل گم شده است. او برای پیدا کردن مسیر خود از قطب‌نما و نقشه استفاده می‌کند و مسیر رسیدن به مقصد را در ذهنش تجسم کرده و به راه می‌افتد.

راههای متفاوتی برای تقویت هوش تجسمی یا فضایی وجود دارد همانند بازی شطرنج، مثلث های تنگرام، جنگا، بازی های کامپیوتری، لگو، پازل های سه بعدی و مکعب روبیک.

به‌کارگیری روش‌های مناسب آموزشی جهت تقویت هوش تجسمی- فضایی، ضمن افزایش توجه، تقویت سطح ادراک بصری، حافظه و هدفمندسازی فعالیت‌های هنری کودک، می‌تواند در ارتقای سطح یادگیری وی مؤثر باشد.

بر اساس پژوهش های ثابت شده نقاشی باعث افزایش توانایی کودک در این زمینه ها می شود:

• کودک از طریق هنر نقاشی به شناخت خود و جهان نائل می‌شود.
• کشیدن نقاشی باعث پرورش تخیل، رشد و خلاقیت و نواوری کودکانمی‌شود. جورج برنارد شاو عقیده داشت که “تخیل آغاز خلقت است”. نقاشی کشیدن کودک مصداق بارز این جمله است. وقتی کودک می خواهد نقاشی بکشد، تلنگری به تخیل خود می زند و آنچه در ذهنش می گذرد را به روی کاغذ می آورد.
• از دیگر ویژگی‌های نقاشی، کودک قابلیت آن را پیدا می کند که احساس درونی و دانش خود را به دیگران انتقال دهد.
• ایجاد سرگرمی سالم و لذت بردن کودک از دیگر آثار این هنر است.
• شناخت محیط و فضای زندگی از دیگر کارکردهای مهم نقاشی است که کودک آن را به دست می‌آورد.
• هنر نقاشی اگر با اموزش به کودک همراه باشد ، یادگیری اندازه، شکل، طرح ها و الگوها را برای آن ها امکان پذیر میکند و تاثیر مثبتی در درک بهتر مفاهیم درسی در سال های مدرسه دارد
• نقاشی موجب تقویت ارتباط دستی- چشمی کودکان می شود که در این سنین ، مهارت مهمی محسوب می شود.

علاوه بر این، سایر تحقیقاتی که با استفاده از تصویر برداری از مغز و سنجش های رفتاری انجام شده، نشان می دهد که ارتباط قوی بین هنر نقاشی و بعضی از مهارت های شناختی خاص وجود دارد.

در حقیقت هنرنقاشی این فرصت را به کودک می دهد تا با نجام دادن عملی کارها، مهارت های بسیاری را یاد بگیرد ، کودک می تواند اکتشاف کند یا، ایده های جدید را به یکدیگر وصل کند و از موفقیت ها و شکست های خود درس بیاموزد بدون اینکه عواقب منفی داشته باشد .

سرپرست بخش اموزش و هنر و دیزاین دانشگاه نورترن (DR.Kerry Freedom)دکتر کری فری دم اظهار داشته است که " امروزه کودکان به علت در دسترس داشتن گوشی های هوشمند و تبلت قادربه دریافت اطلاعات گرافیکی هستند در سنین پایین و حتی قبل از یادگرفتن خواندن ونوشتن. این اطلاعات شامل سیگنالهایی است که از طریق تصاویر و اشیاء سه بعدی د ر دنیای مجازی و تلویزیون دریافت می کنند. والدین باید اگاه باشند که کودکان امروز بیش از هر زمانی اطلاعات " منابع گرافیکی" دریافت می کنند . بچه ها باید بتوانند ملموس تر دنیا را تجربه کنند. یادگیری هنر به کودکان می اموزد چطور تفسیر و نقد کنند و از اطلاعات بصری چگونه بهره بگیرند و تصمیمات درست بر اساس ان اتخاذ کنند . دانش بصری برای مثال سمبولیسم گرافیکی ، مخصوصا در انتخاب هوشمندانه به کودکان کمک می کند تا در دنیای اینده گم نشوند".

سه مرحله در نقاشی کشیدن کودکان وجود دارد:

• خط خطی کردن
• نمایه های ابتدایی
• نقاشی

خط خطی کردن

در این مرحله در تصاویر هیچ واقعیتی وجود ندارد و فقط خطوطی نامنظم بر روی کاغذ هستند.به نظر می رسد که چیزی وجود ندارد اما گاهی کودک چیزی را می کشد که به آن واقع گرایی اتفاقی می گویند.یعنی زمانی که خط خطی ها انجام شده و شما می توانید شکل هایی را در آنها ببینید.

پیش نمایه ها

در این مرحله کودکان سعی می کنند چیزهایی را تولید کنند که با چشم می بینند.آنها ممکن است ساده ترین چیزها مانند صورت، انگشتان، ماشین ها، درخت ها و خانه ها را بکشند.معمولا هیچ جزئیات واقع بینانه ای در این نقاشی ها وجود ندارد. در پایان این مرحله آنها چیزهای خاصی را که عقایدشان را نشان میدهد به نقاشی می افزایند مانند گل در جلوی خانه یا لباس بر روی تصاویر چسبان

نقاشی کودکان

در این مرحله جزئیات زیادی وجود دارد و کودک ممکن است از کلمات و علایم استفاده کند.شاید از اشکال هوشمندانه مانند v برای پرندگان استفاده کنند.آنها تا جایی که مهارت هایشان اجازه می دهد، واقع بینانه نقاشی می کنند. تصاویر را از دیدگاه خاصی به نمایش می گذارند.آنها می توانند داستان نقاشی شان را برایتان بازگو کنند.

تفسیر نقاشی کودکان

هر چقد کودکان با ظرافت بیشتری نقاشی کنند و نقاشی هایشان دارای جزئیات بیشتری باشد نشان دهنده این است که شناخت بیشتر و بهتری از محیط پیرامون خود دارند. معمولا کودکان احساسات درونی خود را از طریق نقاشی نشان می دهند و خود واقعی اشان در نقاشی هایشان متجلی است. نقاشی کودکان می تواند در مورد احساساتشان یا مشکلی باشد که انان را ازاد داده است مثل احساس خوشحالی، نگرانی یا حادثه ای که به یاد می اورند. تفسیری که از نقاشی کودکان بدست می اید برای تشخیص روحیه و یا مشکل انان کافی نیست ولی اگر در طول زمان تکرار شود اهمیت دارد و باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین سن کودک نیز درتفسیر نقاشی بسیار مهم است.

کودکان با سن و سال کم بیشتر عاشق بازی با رنگ ها و امتحان کردن همه ی انها در نقاشی هایشان هستند. هر چه بیشتر از رنگ ها استفاده کنند نشان دهنده شادی و هیجان در زندگی است. سبز نشانه شادی و سازگاری است. رنگ های گرم و روشن مانند نارنجی و زرد نشانه هوش، انرژی و شادی و رنگ های تیره نشان دهنده غم و اندوه هستند. پیش از سن 9 سالگی، کودکان بیشتر چیزهایی را می کشند که در محیط اطراف خود دیده اند: خانواده، دوستان، حیوانات یا اشیای خانه. اگر کودکی بیش از حد از رنگ قرمز و مشکی استفاده می کند ومرتبا خون و خشونت در نقاشی هایش دیده می شود باید این کودک را مورد توجه و بررسی قرار داد.

در ادامه به بعضی از عناصر مهم در نقاشی کودکان می پردازیم:

خورشید نشانه رابطه پدرانه است

وجود خورشید در میانه صفحه، در حالت درخشش و شکوه کامل، به معنی ارتباط خوب کودک با پدر و حس شادی و اعتماد به نفس نسبت به خودش است. یک خورشید نصفه و نیمه در گوشه صفحه به معنی حس اضطراب نسبت به شخص با قدرت در خانه ، که ممکن است پدر ویا مادر باشد . خورشیدی که پشت ابرها پنهان شده علامت اضطراب و افسردگی همراه با حس ناامیدی از شرایط موجود است.

شکل ادم

شکل ادم در نقاشی کودکان نشان دهنده خود یا درک از بدن و تمایلات دارد. اگر کودک ادمی کشید که تمامی اعضای بدنش هماهنگ است احتمال قوی وجوددارد که این کودک کاملا سازگار باشد. اگر کودک ادمی کشید که اندازه اش بسیار کوچک یا در گوشه ای از کاغذ بود بدین معنی است که او خود را کم ارزش و از دیگران پایین تر می بیند . اگر این کم بھا دادن به خود در چند نقاشی کودک ادامه پیدا کرده باشد نشانگر خجالتی بودن اوست که ممکن است تا حد تمایل به ناپدید شدن نیز پیش برود. در نقاشی فقدان دست و بازو نیز علامت کم بھا دادن به خود و عدم امنیت است. کودکانی که خود را بالاتر از بقیه می دانند آدمک ھایی با اندازه بزرگ رسم می کنند. این نوع نقاشی مخصوص کودکانی است که اختلال عاطفی دارند یا به طور معمول کودکانی ھستند زودرنج و حساس که ھمیشه فکر می کنند مورد ظلم و ستم قرار گرفته اند.

خانه

کشیدن خانه در نقاشی کودکان نماد پناهگاه و هسته اصلی و گرمی خانواده است که ممکن است این نماد بسیارجایگاه مورد علاقه یا مورد تنفر کودک باشد. معمولا کودک زندگی سعادتمند خود را با کشیدن باغچه ، گل ، درب و پنجره دود کش بخاری نشان می دهد . گاهی وقتها کودکان برای ابراز احساسات دردناک خود پنجره خانه ی خود را به صورت زندان نقاشی می کنند .

درخت

برای تحلیل نقاشی درخت باید هر ٣ قسمت آن که شامل ریشه، تنه و شاخه و برگها است به طور جداگانه بررسی شود. اگر کودک ریشه درختی را کشید که در زمین فرو رفته و درخت را تغذیه می کند نماد احساسات درونی کودک است. تنه ی درخت پر ثبات‌ترین و مشابه‌ترین عامل به خود کودک است، بنابراین بیانگر مشخصات دایمی و عمیق پایدار شخصیت کودک است است. شاخه ھا و برگ ھا بیانگر طریق ارتباطی کودک با دنیای خارج است. بچه ھا در سنین پیش دبستانی تنه درخت را بلند ترسیم می کنند ولی پس از این سن بلند بودن درخت نشانگر عقب افتادگی فکری یا بیماری عصبی یا آرزوی بازگشت به دنیای دوران کودکی پیش از مدرسه است. تنه درخت اگر کوتاه کشیده شود نشانگر جاه طلبی و بلند پروازی کودک است. تنه درخت اگر کج کشیده شود نشانگر عدم ثبات کودک است و تنه صاف نشانگر ثبات فکری کودک است . برگھای زیاد و درھم بیانگر شخصیت در خود فرو رفته کودکی است که آمادگی تغییر و تحول ندارد.

به طور کلی در هر انسانی ذوق و خلاقیت به صورت فطری و ذاتی به ودیعه گذاشته شده است . همه ی ما از کودکی تمایل به ساختن و بازافرینی داشته ایم و بسیاری اوقات بدون اموزش دست به افرینش کارهای هنری زده ایم. هنر نقاشی یکی از ابزارهای قدرتمند جهت توسعه خلاقیت فردی است. هنرنقاشی یکی از هنرهایی است که به سهولت در هر زمان و مکانی قابل اجرا است. تنها وسیله ای مورد نیاز تاثیر گذار (قلم) و سطحی تاثیر پذیر ( کاغذ) است. نقاشی یک از بهترین فعالیت هایی است که به کودکان کمک می کند تا بهتر استعدادهایشان را کشف کنند. کودکان روزانه در معرض اطلاعات و احساسات و عواطف گوناگونی قرار می گیرند و قادر به بیان این احساسات در قالب کلمات نیستند ، تشویق کودکان به نقاشی راهی بسیار موثر برای بیان این عواطف و احساسات نهفته است.

Resources

Why painting helps children development . Retrieved from

https://www.earlyyearscareers.com/eyc/learning-and-development/painting-helps-childrens-development/

Art and Visual Spatial Intelligence. Retrieved from

https://www.headstartforlife.com.sg/beyondtherapy/schoolreadinessprogramme/art-and-visual-spatial-intelligence/

ن